شیخ سلمان کعبی نماد استعمارستیزی در خوزستان است

شیخ سلمان کعبی یکی از حکام محلی خوزستان از سال های 1150 ق تا سال 1178 ق بود که بارها با استعمارگران انگلیسی در نبرد بود. جنگ "ابوطوق" یکی از نبرهای مشهور سپاه شیخ سلمان با بریتانیا بود که منجر به شکست سنگین انگلیسی ها شد.

در کشورمان مبارزان و استعمارستیزان بسیاری بودند که با جان و دل از میهن خود دفاع کردند در این بین رئیسعلی دلواری یکی از استعمارستیزان بوشهری بود که با مصوبه شورای عالی انقلاب روز 12 شهریور به عنوان سالروز کشته شدن رئیسعلی دلواری از سال 89 به نام «روز مبارزه با استعمار انگلیس» نام گذاری شده است. دلواری در سال 1263 هجری شمسی برابر با 1881 میلادی در روستای دلوار از توابع تنگستان متولد شد. اما باید به همین مناسبت سعی کنیم هم وطنان را با دیگر استعمارستیزان آشنا کنیم.

مردم خوزستان بارها در برابر یورش های استعمارگران مقاومت کردند. از جنگ عشایر عرب خوزستان به نام "جنگ جهاد" گرفته تا مبارزات شیخ سلمان کعبی. نبرد جهاد، نبردی در زمان جنگ جهانی اول پس از فتوای مراجع نجف و کربلا بر علیه قوای انگلیس است. این نبرد بین عشایر عرب خوزستان و قوای انگلیس که از جنوب وارد ایران شده بودند در 20 کیلومتری غرب اهواز روی داد.

پیش از "نبرد جهاد" جنگ های زیادی میان شیخ سلمان و انگلیسی ها به صورت زمینی و دریایی صورت گرفته بود. مداخله انگلیسی ها در کشمکش و منازعه میان شیخ سلمان و پاشای بغداد و حمایت های آنها از عثمانیان شیخ را متقاعد ساخت که انگلیسی ها عامل اصلی تحریک و تشویق عثمانیان به منظور حمله به بنی کعب هستند. از این رو شیخ در صدد بر آمد تا با نمایش قدرت خویش به انگلیسی ها و به خطر انداختن منافع شان، مانع فتنه انگیزی آن ها شود. اولین اقدام شیخ سلمان بر انگلیسی ها در هجدهم ژوئن 1765 م (1179 ق) بود.

 آنها با 6 کشتی جنگی خویش، 2 کشتی انگلیس را در مسیر بوشهر-بصره تصرف کردند. چند روز بعد شیخ کشتی "فورت ویلیام" را که یکی از کشتی های تجاری تحت حمایت کمپانی هند شرقی بود را به تصرف در آورد. بعد از آن مکاتباتی میان شرکت هند شرقی و شیخ صورت گرفت که شیخ زیر بار زور آن ها نرفت و نهایتا انگلیس تصمیم به یورش گرفت. انگلیسی ها با یک نیروی دریایی قوی متشکل از 4 کشتی ساخت اروپا، 3 کشتی کوچک، 50 پیاده نظام 15 توپ، 350 سپاهی و 25 ملوان عازم خلیج فارس شدند. عبدالنبی قیم مورخ اهوازی در کتاب 500 سال تاریخ خوزستان ذکر می کند که در آن زمان شیخ سلمان در حدود 3 هزار سرباز ورزیده در اختیار داشت. در سپتامبر 1766 انگلیسی ها به تنهایی وارد عملیت شدند. فرجام این یورش برای انگلیسی ها فاجعه آمیز بود. آن ها از نیروی شیخ سلمان شکست خوردند و در نتیجه 1 کاپیتان، 2 افسر و 1 گروهبان و 18 سرباز جان خود را از دست داده و 50 نفر زخمی شدند و توپخانه صحرایی و 13 صندوق مهمات به تصرف سپاه شیخ درآمد. دفتر نمایندگی کمپانی هند شرقی بلافاصله به نیروهای انگلیسی دستور عقب نشینی و توقف هر گونه عملیات زمینی را صادر کرد.  بعد از آن شکست انگلیسی ها باز در صدد مقهور کردن شیخ شدند و از راه دریا ناوگان دریایی او را محاصره کردند.

داستان نبرد شیخ سلمان و انگلیس به عنوان جنگ ابوطوق در میان مردم عرب خوزستان تا کنون به صورت سینه به سینه نقل می شود و از آن به عنوان نماد غیرت و شجاعت یاد می کنند. مردم عرب خوزستان از اینکه با دست خالی توانستند بزرگ ترین استعمارگر جهان را شکست دهند به خود می بالند. با این حال تاریخ این جنگ برای بسیاری از هموطنان ناآشنا مانده است.

معرفی شخصیت های استعمارستیز و روایت نبرهای آنان با انگلیس می تواند قوت قلب و افتخار بزرگی برای ساکنان این مرز و بوم باشد و بی شک با تدبیر می تواند این خاطرات را به نسل های جدید از جمله چاپ این وقایع در تاریخ مدارس حفظ و منتقل کرد. نباید فراموش شود که از جمله حوادث بسیار مهم در تاریخ خوزستان که نقشی بسیار با اهمیت در تاریخ این منطقه دارد، عدم اعتنای این مردم به اغواها و تطمیع دولت عثمانی و خنثی کردن نقشه های آن ها است. این رویداد بیانگر میل و علاقه این مردم به تقویت مبانی همبستگی و همگرایی با مردم سایر مناطق ایران است. فراموش نشود که شیخ سلمان علاوه بر نبردهایش در برابر استعمار خدمات بسیاری به مردم منطقه کرد. از جمله این خدمات ساخت سدی بر روی رود کارون به نام "سد سابله" بود. متاسفانه این سد توسط یورش کریم خان نابود شد و کسروی در کتابش گفته است "اگر کریم خان این بند را نشکسته بود تا قرن ها استوار می ایستاد". همچنین پیش از احمد کسروی میرزا محمدصادق نامی آن سد را در استحکام نمونه سد اسکندر دانسته است.

مردم عرب خوزستان در راه حفظ ملک و دفع متجاوزان، حماسه هایی از ایثار و از خودگذشتگی خلق کرده و جان خویش را در طبق اخلاص گذاشته و تقدیم سرزمین و حکومت می کنند. تاریخ شاهد نمونه های بسیاری از این فداکاری ها بوده است.